Kamienie szlachetne i półszlachetne: rodzaje i cechy

Kamienie szlachetne w historii i społeczeństwach

Kamienie szlachetne należą do najbardziej unikatowych i niedostępnych surowców, występujących na Ziemi. Nic więc dziwnego w tym, że już w starożytnych cywilizacjach jedynymi właścicielami tego typu minerałów mogli być wyłącznie ludzie najlepiej sytuowani, znajdujący się najwyżej w społecznej hierarchii. Byli to faraonowie, królowie, kapłani, arystokraci, rycerze, szlachta, majętni kupcy i mieszczanie. Dopiero w ciągu ostatnich 200 lat kamienie szlachetne coraz częściej można było spotkać u bogatych fabrykantów, inwestorów czy przedstawicieli wolnych zawodów.

Wartość kamieni szlachetnych na przełomie tysiącleci nie zmieniła się, mimo iż na rynku stale pojawiają się ich wierne imitacje. Certyfikowane minerały, takie jak: diament, szmaragd czy rubin, pozostają jednymi z najdroższych, znanych ludziom surowców. Z czego wynika niegasnące zainteresowanie kamieniami szlachetnymi? Słyną one bowiem z pewnych wyjątkowych właściwości, dodają prestiżu i podkreślają status społeczny każdego, kto ma je na sobie.

Co to są kamienie szlachetne i jakie mają zastosowania?

Kamienie szlachetne zdecydowanie wyróżniają się na tle innych kamieni. To barwne lub przezroczyste minerały, które w przyrodzie występują bardzo rzadko, a ich wydobycie wymaga znacznych nakładów. Szlachetny kamień powstaje w wyniku wielowiekowych przemian, zachodzących w skałach i substancjach pochodzenia nieorganicznego.

Po wydobyciu i obróbce kamień szlachetny znajduje szerokie zastosowanie między innymi w:

• jubilerstwie (kamień szlachetny oprawiony w złoto lub srebro występuje w pierścionkach, zawieszkach, bransoletach itp.),
• produkcji przedmiotów codziennego użytku (np. tarcz do pił, zegarków, rękojeści sztućców, ekskluzywnych sukni),
• sztuce (min. rzeźby, malarstwo, ramy obrazów),
• produkcji kosmetyków (np. kremy, maseczki rozświetlające, peelingi),
• litoterapii (jest to metoda leczenia kamieniami szlachetnymi),
• obróbce metali (służy jako materiał o właściwościach ściernych lub tnących).

Jakie cechy charakterystyczne mają kamyki szlachetne?

Gdy przyjrzymy się kamieniom uznawanym za szlachetne, dostrzeżemy pewne charakterystyczne cechy. Zarówno większe, jak i małe kamienie szlachetne efektownie błyszczą i mają wysoki współczynnik załamania światła. Promienie słońca odbijają się w nich na wiele różnych sposobów. Niektóre egzemplarze minerałów pod wpływem światła opalizują lub można na nich dostrzec efekt tęczy, czyli wielobarwne refleksy.

Jedną z najbardziej typowych cech kamieni szlachetnych jest ich twardość. W 10-stopniowej skali twardości, opracowanej przez Friedricha Mohsa, zajmują one najwyższe miejsca, od 6 do 10 pozycji. Oznacza to, że możemy nimi zarysować, a nawet przeciąć szkło. Kamienie szlachetne są odporne zarówno na powstawanie rys, jak i erozję czy działanie substancji chemicznych.

Przegląd najbardziej znanych kamieni szlachetnych

Na liście najbardziej cenionych kamieni szlachetnych znajduje się kilkanaście minerałów. Współcześni gemmolodzy podkreślają jednak, że ich ilość jest znacznie większa i jest to około 100 rodzajów wysokiej jakości kamieni. Co wyróżnia najbardziej popularne kamienie szlachetne? Oto ich krótki przegląd i charakterystyka:

• diament – to odmiana alotropowa węgla, najcenniejszy i najtwardszy kamień szlachetny zwykle oprawiony w złoto (po oszlifowaniu nosi nazwę brylantu), ma barwę przezroczystą, żółtawą, zielonkawą, czasem czerwonawą;
• rubin – jest odmianą korundu, czyli minerału w postaci tlenku glinu, ma barwę czerwoną, ciemnoczerwoną lub purpurową; minerał bardzo twardy, w skali Mohsa zajmuje 9 pozycję;
• topaz – fluorokrzemian glinu, przezroczysty lub złoty kamień szlachetny o twardości 8 w skali Mohsa, przypomina szkło, może zmieniać kolor pod wpływem promieniowania słonecznego;
• szmaragd – minerał o intensywnej, zielonej barwie, często znajdują się w nim gazowe i ciekłe inkluzje, ma szklisty połysk i twardość od 7,5 do 8 w skali Mohsa;
• opal – nazwa tego kamienia nawiązuje do zjawiska opalizacji, czyli gry świateł, widocznej na powierzchni opalu; to minerał o zróżnicowanych barwach, od białej po niebieską, zieloną i tęczową, ma twardość od 5 do 6,5 w skali Mohsa;
• szafir – podobnie jak rubin, stanowi odmianę korundu, ma szklisty połysk i barwę niebieską, niebiesko-zielonawą lub niebiesko-fioletową, to minerał bardzo twardy, który w skali Mohsa zajmuje 9 pozycję.

Czym są minerały półszlachetne?

Barwne kamienie mineralne, takie jak diamenty czy szmaragdy, wyróżnia to, że są bardzo twarde i połyskliwe. Ich przeciwieństwo stanowią zaś minerały określane jako półszlachetne, czyli takie, które w skali Mohsa zajmują pozycję niższą niż wartość 7. O jakich kamieniach mowa? To między innymi:

• jaspis,
• jadeit,
• fluoryt,
• ametyst,
• tygrysie oko,
• amazonit.

Co ciekawe, podział na kamienie półszlachetne i minerały szlachetne podważa wielu gemmologów i jubilerów. Zdaniem badaczy oraz znawców tematu prawidłowa klasyfikacja obejmuje wyłącznie kamienie szlachetne i zwykłe minerały, powszechnie występujące w przyrodzie. Warto też zaznaczyć, że kamienie syntetyczne nie zaliczają się do grupy kamieni szlachetnych ani półszlachetnych.

Przeczytaj również: jak sprawdzić czy kamień jest szlachetny?