Upcykling – wyższa forma recyklingu

Czym jest upcykling?

O ile z pojęciem recyklingu spotkał się chybna każdy z nas, a jego definicja nie stanowi żadnej zagadki, upcykling jest pojęciem wciąż mało znanym wśród przeciętnych konsumentów. Określany często wyższą formą recyklingu, zakłada przetwarzanie surowców wtórnych w taki sposób, by efektem tego procesu było powstanie rzeczy o wartości wyższej niż wartość pierwotnych materiałów. Upcykling to przeciwieństwo downcyklingu, czyli przetwarzania surowców wtórnych na produkty mniej wartościowe, np. makulatury na papier toaletowy. Dzięki temu zużyte odpady stają się cenniejsze i mogą zostać wrzucone w „wyższy obieg”. Eleganckie meble konstruowane z palet, torby ze starych materiałów, a nawet domy z kontenerów morskich to tylko niektóre przykłady wykorzystania upcyklingu we współczesnym świecie.

Drugie życie odpadów

Przetwarzanie zużytych surowców oraz produktów w zupełnie nowe, bardziej wartościowe przedmioty pozwala ograniczyć ilość śmieci, których codziennie przybywa. Jednak upcykling to również doskonały sposób na nadawanie starym, zużytym rzeczom „drugiego życia”. Coraz częściej poszukujemy możliwości na to, by zachować cenne dla nas przedmioty. Zmiana ich funkcjonalności i przetworzenie na coś zupełnie innego, pozwalają zachowywać ich użyteczność, jednocześnie zapobiegając zwiększaniu liczby produkowanych odpadów.

3 dekady upcyklingu na świecie

Choć wciąż niewiele osób w Polsce wie, to co to jest upcykling i jak można go wykorzystać, trend ten na świecie znany jest od blisko 30 lat. Za twórcę terminu uznawany jest niemiecki architekt Reiner Pilz, który koncepcję upcyklingu przedstawił w wywiadzie prasowym z 1994 roku. Popularyzacji trendu sprzyjała również wydana w 2002 r. książka „Cradle to Cradle: Remaking the Way We Make Things”, w której Wiliam McDonough oraz Michael Braungart tłumaczą, jak zmieniać system produkcji, by stał się on maksymalnie ekologiczny. To właśnie z tej publikacji pochodzi słynny cytat, mówiący, że:

„Recykling jest słuszny, a upcykling jest modny i słuszny”.

Manifest bycia „eko”

Warto zdać sobie sprawę z faktu, że upcykling to nie tylko określony sposób produkcji niezbędnych do życia towarów. To również ważny głos w dyskusji na temat odpowiedzialności za planetę i środowisko. Globalne zmiany klimatyczne nie pozostają bez wpływu na nasze życie, a jednym z największych problemów współczesnego świata są lawinowo rosnące ilości śmieci. Zanieczyszczone oceany, miasta, lasy, skażona gleba, woda i powietrze to tylko niektóre przykłady destrukcyjnej działalności przemysłu oraz ludzi. Znaczenie upcyklingu jako swoistego ekologicznego manifestu jest tym większe, że wartościowe rzeczy z odpadów mogą produkować nie tylko firmy, ale również każdy z nas, w zaciszu własnego domu.

Doskonałym przykładem tego, że upcykling może przyjąć się w społeczeństwie, są Stany Zjednoczone, gdzie filozofia świadomej konsumpcji oraz maksymalnego zagospodarowywania odpadów cieszy się ogromną popularnością. Wystarczy dodać, że w ciągu 5 lat w amerykańskich sklepach liczba produktów oznaczonych jako „upcycled” wzrosła 10-krotnie. Tak duży popyt na ekologiczne towary z jednej strony oznacza, że marki rozumieją, jak ważne jest przetwarzane, z drugiej – że klienci chcą kupować produkty wykonane z surowców wtórnych.

Więcej niż meble z palet

Przykładem upcyklingu, który większości z nas nasuwa się niemal automatycznie, będą wspomniane już tutaj meble z europalet. Ten niezwykle modny w ostatnich latach trend doskonale pokazuje, jak wartościowe rzeczy można tworzyć z tradycyjnych, dostępnych powszechnie materiałów. Jednak to nie koniec. Marki niemal każdego dnia proponują nam nowe, kreatywne i zarazem funkcjonalne rozwiązania, takie jak:

• odzież wykonana z tworzyw pochodzących w 100% z odzysku,
• obuwie tworzone z materiałów odpadowych,
• lampy i artykuły dekoracyjne ze zużytego plastiku lub makulatury,
• biżuteria z drewna, papieru, a nawet betonu,
• elektronika konstruowana z wykorzystaniem wtórnych surowców,
• ekologiczne opakowania, torby, meble, naczynia.

Warto w tym miejscu dodać, że domowy upcykling może być świetną zabawą, która pozwala wykorzystywać i rozwijać twórcze umiejętności domowników.

Czy upcykling może się opłacać?

Jak się okazuje, upcykling nie tylko pozwala ograniczyć liczbę odpadów i sprzyja dawaniu „drugiego życia” znajdującym się w domu przedmiotom. Jednocześnie, stanowi on świetny pomysł na biznes,  biorąc pod uwagę rosnące zainteresowanie konsumentów produktami z surowców wtórnych. Wielu klientów, mając do wyboru podobne jakościowo wyroby, z których jeden powstał przy użyciu materiałów  z recyklingu, wybierze ten, którego produkcja jest bardziej przyjazna dla środowiska.

Trendy w produkowaniu towarów z materiałów odpadowych i surowców wtórnych wyznaczają globalne koncerny odzieżowe i obuwnicze, motoryzacyjne, firmy oferujące meble i wyposażenie domu. Od lat modę na ekologiczne rozwiązania promuje również branża gastronomiczna. Również coraz więcej firm kosmetycznych, farmaceutycznych czy spożywczych zwiększa nacisk na upcykling, proponując swoim klientom kosmetyki, suplementy czy opakowania produkowane z przetworzonych, zużytych materiałów.

Również wśród rodzimych firm nie brakuje takich, dla których upcykling stał się znakiem rozpoznawczym i fundamentem biznesowej filozofii. Jako przykłady warto tu wymienić podmioty z branży modowej, m.in.: Paradecka Hand Remade czy Maldoror Low Couture.

Upcykling i recykling w Polsce

O tym, czy upcykling przyjmie się w konkretnym kraju, w dużej mierze decyduje to, jak dana nacja podchodzi do segregacji i przetwarzania odpadów. Statystyki pokazują, że przeciętny Polak generuje rocznie ok. 4000 kg śmieci – średnia unijna wynosi niespełna 4500 kg na osobę. Niestety, w naszym kraju nadal niewielki odsetek odpadów podlega powtórnemu przetworzeniu – w 2010 roku było to nieco ponad 40%. Oznacza to, że sporo do zrobienia mamy na polu „tradycyjnego” recyklingu. Nie oznacza to bynajmniej, że Polacy nie chcą segregować śmieci. Przepisy obowiązujące w naszym kraju, podobnie jak w całej Unii Europejskiej, wręcz nakazują takie działania. Problem w tym, że nadal wielu z nas ma wątpliwości, do jakiego pojemnika należy wkładać określone odpady. Efektem tego, zamiast do właściwego kosza, trafiają one do śmietnika razem z innymi, zmieszanymi produktami.

Taka „asekuracyjna” segregacja wynika – jak pokazują niedawno przeprowadzane badania – z braku wiedzy, precyzyjnych informacji oraz oznaczeń. Wiele osób, nie mając pewności czy np. opakowanie z tworzywa sztucznego rzeczywiście podlega segregacji, woli nie umieszczać go w pojemniku na plastik, w obawie przed zanieczyszczeniem pozostałych, zgromadzonych tam odpadów. Co ciekawe, z danych Komisji Europejskiej wynika, że choć osiągnęliśmy już zadowalający poziom recyklingu tworzyw sztucznych oraz papieru, to nadal, jako kraj odbiegamy od unijnej czołówki, jeśli chodzi o przetwarzanie metalu czy szkła.

Kreatywność przede wszystkim!

Wielką zaletą upcyklingu jest to, że można wykonywać go w dowolnym miejscu, często bez użycia specjalistycznego sprzętu. Tym, co liczy się najbardziej, jest kreatywność. Zwykle wystarczy odrobina wyobraźni, by z posiadanych w domu odpadów, starych sprzętów, złomu czy nienoszonych ubrań, stworzyć coś zupełnie nowego, o potencjale przekraczającym pierwotną wartość materiału.

Jak robić upcykling w domowym zaciszu?

Często wystarczy również ledwie odrobina umiejętności manualnych – nie każdy z nas jest przecież artystą czy utalentowanym rękodzielnikiem. Również brak specjalistycznego wykształcenia nie stanowi przeszkody, by samemu lub wspólnie z domownikami, tworzyć kreatywne, użyteczne i piękne produkty do domu lub ogrodu. Bo przecież każdy wynalazek, który zmienił historię ludzkości, zaczął się od dobrego pomysłu!

Zastanawiając się, jak można wykorzystać upcykling w naszym codziennym życiu, warto rozejrzeć się po strychu, garażu, piwnicy, pozostałych pomieszczeniach w domu lub w najbliższym otoczeniu. Wszędzie tam, możemy znaleźć przedmioty, które mogą zyskać drugie życie lub posłużą nam do stworzenia czegoś zupełnie nowego. Samodzielnie wykonane meble to nie tylko doskonały sposób na tanią i ekologiczną zmianę aranżacji salonu, ale również szansa na doskonałą zabawę i znalezienie w sobie ukrytych talentów oraz predyspozycji.

Co można stworzyć z domowych odpadów?

Życie w zgodzie z przyrodą z czasem może stać się nawykiem, pozwalającym ograniczyć liczbę wyrzucanych odpadów do niezbędnego minimum. Oczywiście, nie zawsze wytworami domowego upcyklingu muszą być przedmioty o wielkich gabarytach i specjalistycznych zastosowaniach. Także małe, domowe akcesoria, podobnie jak ozdoby czy elementy odzieży, mogą mieć dużą wartość i stanowić ważny element naszego codziennego życia. Wykorzystując domowe odpady, możemy stworzyć m.in.:

• elegancki stolik kawowy lub pod telewizor z drewnianych palet,
• komodę bądź regał na książki ze starych skrzynek,
• lampę stojącą lub biurkową z miedzianych, lub aluminiowych rur,
• nakrycie na łóżko z fragmentów materiału,
• poszewki na poduszki ze starych ubrań,
• efektowne witraże z potłuczonych szklanych butelek,
• kwietniki, szkatułki, skrzynki na drobne akcesoria ze zużytych opakowań.

Domy kontenerowe – upcykling na wielką skalę

Zastanawiając się, co to jest upcykling, większość z nas skieruje swoje myśli w kierunku wspominanej odzieży, mebli oraz pozostałego wyposażenia mieszkania. Można jednak pójść jeszcze dalej i… budować w ten sposób całe domy. Dokładnie w ten sposób od lat powstają komfortowe, nowoczesne i niezwykle efektowne budynki mieszkalne na bazie kontenerów morskich. Upcykling tego rodzaju konstrukcji pozwala w szybki i kompleksowy sposób rozwiązywać problem deficytu niedrogich, wygodnych mieszkań.

Nowoczesne rozwiązanie, jakim są domy kontenerowe z upcyklingu, cieszy się popularnością w wielu krajach na świecie. W ostatnich latach, m.in. dzięki dynamicznemu rozwojowi przedsiębiorstw typu MagaHomes, technologia ta znajduje coraz większe grono zwolenników również w Polsce. Domy z kontenerów powstają szybko i oferują standard podobny do obiektów budowanych w technologii tradycyjnej.

Jak powstają domy z kontenerów?

Wycofany z eksploatacji kontener morski zyskuje „drugie życie” i zgodnie z zasadami upcyklingu, po zmianie zagospodarowania przedstawia wyższą wartość. Uzyskanie pożądanej powierzchni mieszkalnej lub użytkowej możliwe jest dzięki łączeniu ze sobą poszczególnych elementów. Zarówno dach, jak i ściany takiego domu uzyskują odpowiednią izolację termiczną, co sprawia, że domy z kontenerów mogą być energooszczędne i zapewniają swoim użytkownikom optymalne warunki cieplne przez cały rok.

Instalacje: elektryczna, sanitarna, wodna czy grzewcza w budynkach z kontenerów wykonywane są podobnie, jak w domach murowanych. Po ich doprowadzeniu pozostaje tylko wykończenie wnętrza i całość nadaje się do zamieszkania.

Co jeszcze warto wiedzieć o domach kontenerowych?

Z całą pewnością domy z wyeksploatowanych kontenerów morskich stanowią godną uwagi alternatywę dla osób, które chcą szybko i tanio zamieszkać „na swoim”. Ogromną zaletą tego typu budynków jest ich mobilność oraz fakt, że w razie potrzeby obiekt może zostać rozmontowany i złożony w nowej lokalizacji. Dostępne w ofercie PCC Rokita SA, produkowane pod marka MagaHomes domy kontenerowe z upcyklingu to konstrukcje, pod które nie trzeba przygotowywać fundamentów, co znacznie upraszcza proces konstrukcji. Podczas gdy budowa tradycyjnymi metodami trwa minimum kilkanaście miesięcy, kontenerowy dom jest gotowy do zamieszkania już po kilku tygodniach.

Podsumowanie

Proekologiczne postawy i zachowania nie muszą ograniczać się wyłącznie do segregacji odpadów, świadomie wykonywanych zakupów oraz dbania o niezaśmiecanie środowiska. Każdy z nas może pójść  dalej i na własną rękę przetwarzać surowce bez użycia specjalistycznej technologii i drogiego sprzętu.

Jak widać, upcykling nie musi dotyczyć jedynie drobnych elementów, jak akcesoria, naczynia, ozdoby czy meble. Przetwarzanie surowców w celu nadania im wyższe wartości i zupełnie owego zastosowania z powodzeniem da się wykorzystać w branży budowlanej, rozwiązując w ten sposób problem nieustannego deficytu na rynku mieszkań i lokali. Nic dziwnego, że domy kontenerowe cieszą się na świecie coraz większym powodzeniem. Nie bez znaczenia jest również podejście do samego upcyklingu – rosnąca świadomość konsumentów powoduje, że staje się on jednym z tych trendów, które coraz wyraźniej zaczynają dominować w naszym codziennym życiu.