Dichloropropan i jego właściwości. Gdzie może być stosowany?

Wśród popularnie stosowanych rozpuszczalników organicznych wyróżniamy takie grupy związków, jak alifatyczne, aromatyczne lub cykliczne węglowodory oraz ich pochodne halogenowe, aminy, aldehydy, ketony, alkohole i etery. Przykładem halogenowej pochodnej węglowodorów alifatycznych jest dichloropropan.

Dichloropropan – właściwości fizykochemiczne

Dichloropropan (DCP) to lekko mętna ciecz o charakterystycznym zapachu zbliżonym do chloroformu. Jest zaliczany do grupy lotnych związków organicznych (z ang. VOC) i szybko paruje w temperaturze pokojowej. Jego wysoka lotność jest wykorzystywana przede wszystkim w produkcji fumigantów. DCP jest również związkiem łatwopalnym, dlatego też został sklasyfikowany jako substancja niebezpieczna. Inne nazwy chemiczne tego związku to DCP, 1,2-dichloropropan, dichlorek propylenu lub chlorek propylenu. Dichloropropan nie występuje w środowisku w naturalnej postaci. Jest otrzymywany przede wszystkim w procesie produkcji tlenku propylenu.

Dichlorek propylenu jest bardzo dobrym rozpuszczalnikiem i może z powodzeniem zastępować w wielu aplikacjach inne substancje organiczne, takie jak aceton, toluen czy ksylen. Jest używany w przemyśle między innymi do rozpuszczania trudnych do usunięcia substancji. Na tym jednak nie koniec możliwych aplikacji tego związku. Gdzie jeszcze można zastosować dichloropropan?

Fumiganty na bazie DCP

Jednym z popularnych zastosowań tego związku są preparaty stosowane w ochronie roślin, a dokładniej fumiganty. Fumigacja jest jedną z metod zwalczania szkodliwych organizmów niszczących uprawy (ale nie tylko). Polega ona na stosowaniu środków w postaci gazu, pary albo dymu, stąd pochodzi jej nazwa (od łacińskiego słowa fumigatio oznaczającego dymienie). Fumiganty są stosowane przede wszystkim jako insektycydy, czyli środki owadobójcze, oraz nematocydy, czyli preparaty do likwidacji nicieni.

Wśród fumigantów można wyróżnić dwie grupy w zależności od sposobu ich działania. Pierwsza z nich, to związki o wysokiej prężności par, które szybko się rozprzestrzeniają. Są one stosowane do fumigacji materiałów po osłonięciu gazoszczelnymi plandekami (elementów drewnianych, kontenerów morskich itd.) oraz do ziaren przechowywanych w silosach. Należą do tej grupy takie związki jak bromek metylu, cyjanowodór, fosforowodór czy tlenek etylenu. Druga grupa to związki o niskiej prężności par, które wolniej ulegają dyfuzji, do których należą dibromek etylenu oraz dichlorek etylenu.

W latach 80. dichloropropan był popularną substancją wykorzystywaną jako składnik fumigantów glebowych w połączeniu z innym związkiem – 1,3-dichloropropenem. Jego zastosowanie zostało jednak ograniczone – w USA w 1998 roku, a w Unii Europejskiej w 2003 roku. Fumiganty glebowe na bazie 1,2-DCP są jednak nadal wykorzystywane w niektórych krajach azjatyckich.

W branży agrochemikaliów dichloropropan jest także stosowany jako składnik insektycydów. Preparaty takie są wykorzystywane do ochrony drzew owocowych przed żerującymi owadami. Ponadto, DCP pomaga również w eliminacji pleśni i innych grzybów chorobotwórczych w uprawach zbóż, rzepaku, warzyw i owoców, roślin okopowych, strączkowych i wielu innych upraw rolniczych (np. fuzarioza, mączniak prawdziwy, pleśń śniegowa, rdze i plamistości).

Zastosowanie przemysłowe chlorku dipropylenu

Dichloropropan jest wykorzystywany nie tylko w przemyśle agrochemicznym. Znajduje zastosowanie również jako środek do ekstrakcji oleju i parafin oraz do oczyszczania benzyny z ołowiu. Ponadto, DCP stanowi również ważny surowiec w syntezie różnych związków organicznych, takich jak czterochlorek węgla (CCl₄), propylen oraz tetrachloroetylen. Dichloropropan stanowi skuteczną alternatywę dla acetonu, toluenu i benzenu, dlatego może zastępować te rozpuszczalniki organiczne w różnych zastosowaniach. Jest także stosowany w produkcji farb, lakierów oraz tuszów drukarskich.

Związek ten jest bardzo dobrym rozpuszczalnikiem, co sprawia, że znajduje zastosowanie w rozpuszczaniu smarów, tłuszczów, żywic, asfaltów oraz smół. Ze względu na swoje bardzo dobre właściwości odtłuszczające, 1,2-dichloropropan jest stosowany do czyszczenia różnych powierzchni. Dzięki temu może być wykorzystywany w takich aplikacjach, jak czyszczenie metalu, czyszczenie skór w garbarstwie oraz usuwanie plam we włókiennictwie.

Skuteczny, ale toksyczny

Należy pamiętać jednak o wysokiej toksyczności DCP, z powodu której związek ten praktycznie nie jest już stosowany w krajach Unii Europejskiej. Zgodnie z aktualną klasyfikacją CLP dichloropropan należy do substancji szkodliwych. Produkt, podobnie jak wiele innych rozpuszczalników organicznych, pomimo wysokiej skuteczności w różnych aplikacjach jest stopniowo wycofywany ze stosowania. Powodem kolejnych restrykcji prawnych w tym zakresie jest zazwyczaj łatwopalność i lotność tych związków, drażniące, toksyczne lub nawet kancerogenne działanie na człowieka oraz wysoka szkodliwość względem środowiska wodnego. W związku z powyższym, producenci wykorzystujący je w swoich procesach produkcyjnych, powinni kierować się ostrożnością i rozwagą.