Produkty czyszczące i dezynfekujące są niezbędne w przemyśle spożywczym, aby zapewnić bezpieczeństwo i higienę, zgodnie z obowiązującymi wymogami prawnymi. Przetwarzanie żywności w odpowiednich warunkach higieniczno-sanitarnych wymaga regularnego czyszczenia i dezynfekcji, z użyciem specjalistycznych środków chemicznych.
Utrzymanie bezpieczeństwa żywności ma kluczowe znaczenie nie tylko dla sukcesu przedsiębiorstwa produkcyjnego, ale także dla zdrowia konsumentów. Czystość i higiena są fundamentem zapewnienia bezpieczeństwa i wysokiej jakości żywności.
Aby to osiągnąć konieczne jest stosowanie profesjonalnych środków czyszczących i dezynfekujących. Tego typu produkty nie tylko pomagają pozbyć się zabrudzeń, ale przede wszystkim zwalczają mikroorganizmy chorobotwórcze, takie jak bakterie, wirusy i grzyby, mogące prowadzić do rozwoju niebezpiecznych chorób.
Utrzymanie czystości instalacji produkcyjnych to złożony proces, wymagający przestrzegania ściśle określonych procedur. Ogólne podejście obejmuje wstępne płukanie i wykorzystanie detergentów do mycia, a w końcowej fazie dezynfekcję. Sterylizacja nie zawsze jest konieczna, zależy głównie od specyfiki przetwarzania. Za to kilkukrotnie przeprowadza się płukanie wodą – zwykle przed czyszczeniem instalacji, jak również po każdym jego etapie.
Do mycia instalacji przemysłowych najczęściej stosuje się technologię Cleaning in Place (CIP). To zaawansowany system, który pozwala na czyszczenie sprzętu i maszyn bez konieczności ich demontażu. Technologia ta umożliwia cyrkulację środków czyszczących, wody i innych substancji dezynfekujących w sprzęcie czyszczonym na miejscu, docierając do trudno dostępnych miejsc.
Właściwy dobór środków do mycia instalacji w przemyśle spożywczym i stosowanie ich zgodnie z procedurami, podnosi poziom bezpieczeństwa wytwarzanych produktów. Dostępne na rynku preparaty są dostosowane do specyfiki różnych zakładów spożywczych, w tym zakładów mięsnych, przetwórni owoców i warzyw czy mleczarni.
Najważniejsze grupy produktów do mycia instalacji przemysłowych:
Wodorotlenek sodu to substancja o doskonałych właściwościach rozpuszczania i zmydlania, a także dobrym działaniu bakteriobójczym, dlatego jest szeroko stosowana do usuwania zabrudzeń. Działa zarówno na białka, jak i tłuszcze. Powoduje wytrącanie się soli magnezu i wapnia w wodzie. Dlatego powinien być stosowany z wodą miękką lub twardą, do której dodano związki zmiękczające lub chelatujące.
Metakrzemian sodu to kolejny związek alkaliczny o mniejszym działaniu żrącym, w porównaniu do wodorotlenku sodu. Związek ten ma również dobre właściwości dyspergujące i emulgujące. Jest łatwo spłukiwany.
Istnieją również inne, słabsze zasady, które mają pewne właściwości korozyjne w stosunku do metali, ale słabsze właściwości detergencyjne w stosunku do tłuszczów i białek. Są stosowane do czyszczenia powierzchni, które nie są bardzo zabrudzone.
Stosowanie niektórych mocnych kwasów nieorganicznych, w szczególności kwasu azotowego(V), ale także kwasu solnego i siarkowego(VI), jest ograniczone do pewnych sytuacji, takich jak przemysł mleczarski, gdzie konieczne jest usunięcie osadów powstałych w procesie produkcji (np. kamienia mlecznego w pasteryzatorach). Tam, gdzie problem nieorganicznych osadów solnych jest mniej istotny, stosuje się słabsze kwasy, które są mniej żrące. W szczególności kwas fosforowy(V) można łączyć z surfaktantami, co pozwala na usunięcie wszystkich zabrudzeń, w tym osadów, w jednym etapie.
Kwasy organiczne są słabsze, a zatem mniej niebezpieczne w użyciu niż kwasy nieorganiczne, a także wykazują działanie bakteriostatyczne. Najczęściej wykorzystywane to kwas glukonowy, kwas octowy, kwas cytrynowy i kwas winowy.
Zmniejszają napięcie powierzchniowe wody i sprzyjają skutecznemu usuwaniu zanieczyszczeń. Ze względu na ładunek elektryczny, jaki posiadają w roztworze, surfaktanty można podzielić na:
Nie wykazują właściwości żrących i drażniących. Łatwo można jest usunąć z czyszczonych powierzchni. Detergenty anionowe i niejonowe nie wykazują właściwości bakteriobójczych, w przeciwieństwie do detergentów kationowych. Te ostatnie można również stosować jako środki dezynfekujące.
Ze względu na budowę chemiczną surfaktantów, wiele z nich wytwarza znaczne ilości piany – zwłaszcza gdy procedura czyszczenia wymaga zastosowania mieszania lub ciśnienia. Dlatego najczęściej stosuje się je w połączeniu ze środkami przeciw piennymi.
Substancje te dodaje się do detergentów w celu zapobiegania lub ograniczania wytrącania się soli magnezu i wapnia w wodzie oraz późniejszego tworzenia się osadów. Mogą być związkami organicznymi lub nieorganicznymi. Spośród związków nieorganicznych najczęściej stosowane są polifosforany sodu. Wykazują one dobre właściwości rozpuszczania i dyspergowania oraz poprawiają właściwości płuczące detergentów, do których zostały dodane.
Głównymi organicznymi uzdatniaczami wody lub środkami chelatującymi są EDTA (kwas etylenodiaminotetraoctowy) i NTA (kwas nitrylotrioctowy). Są szeroko stosowane ze względu na wysoką rozpuszczalność w płynnych detergentach.
Najczęściej stosowanymi środkami dezynfekującymi w przemyśle spożywczym są halogeny (kwas podchlorawy, dwutlenek chloru i jod), nadtlenki (w tym nadtlenek wodoru i kwas nadoctowy) oraz surfaktanty, do których należą surfaktanty kationowe o przeważających właściwościach dezynfekujących. Środki dezynfekujące muszą charakteryzować się szerokim spektrum działania. Nie mogą być toksyczne dla ludzi, powinny być stabilne w warunkach pracy oraz dobrze rozpuszczać się wodzie. Na skuteczność środków dezynfekujących mogą wpływać różne czynniki, takie jak temperatura, pH, stężenie i czas kontaktu oraz obecność substancji organicznych i nieorganicznych.