Tworzywa sztuczne to obecnie jedna z ważniejszych i najczęściej stosowanych w przemyśle grup surowców i materiałów. Wykorzystuje się je praktycznie w każdej gałęzi przemysłu, a ich roczna, światowa produkcja wynosi ponad 300 milionów ton. Popularnie określane jako „plastik”, pomimo wielu korzyści niosą za sobą także niebezpieczeństwo dla środowiska. Dlatego w ramach działań proekologicznych prowadzona jest segregacja i recykling tworzyw sztucznych. Aby ułatwić te procesy wprowadzono odpowiednie oznaczenia mówiące o tym, z czego wykonany jest dany produkt. Dzięki takim oznaczeniom można świadomie wybrać towar bezpieczniejszy dla ludzi i środowiska. Jak wyglądają te symbole i co dokładnie znaczą? Tego dowiecie się z niniejszego artykułu.
Cudowny wynalazek
Intensywny rozwój tworzyw sztucznych rozpoczął się w połowie XIX wieku. Za pierwsze wynalezione tworzywo sztuczne uważa się celuloid. Pomimo tego, że był on istotny dla ówczesnego przemysłu , nie był bez wad – miał małą odporność na czynniki zewnętrzne (światło, środki chemiczne). Był także łatwopalny. Jednym z pierwszych produkowanych i używanych na masową skalę tworzyw sztucznych był bakelit wytwarzany w oparciu o żywicę fenolowo-formaldehydową. Wynalazł go na początku XX wieku belgijski naukowiec mieszkający w USA, Leo Hendrik Baekeland. Bakelit odniósł sukces ze względu na swoje właściwości – jest to materiał niepalny, nie topi się i nie rozpuszcza. Słabo przewodzi ciepło i elektryczność. Stosowano go w dużej ilości w większości gałęzi przemysłu. Produkowano z niego np. telefony, aparaty zapłonowe, suszarki, radia, izolatory w przemyśle elektrotechnicznym. Od tego czasu nastąpił gwałtowny rozwój tworzyw sztucznych. Wynaleziono zarówno wiele zupełnie nowych materiałów jak i rozwijano te już istniejące. Dzięki temu tworzywa sztuczne stały się niezwykle popularnymi materiałami, często zastępującymi inne, „klasyczne” surowce, takie jak metale czy drewno.
Szkodliwy nadmiar
Tworzywa sztuczne, pomimo wielu zalet wynikających z ich właściwości, mogą stać się także zagrożeniem dla środowiska. Wykorzystanie plastiku stale rośnie. Szacuje się, że jego roczna, światowa produkcja wynosi ponad 300 milionów ton, a ok. 40% przedmiotów z tworzyw sztucznych to produkty jednorazowego użytku. Większość z nich zaraz po użyciu trafia w postaci śmieci do środowiska powodując jego zanieczyszczenie. Biodegradacja odpadów z tworzyw sztucznych może trwać od kilkuset aż do ponad tysiąca lat. Niektóre z nich nie rozkładają się wcale. Ze względu na to Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej przyjęły dyrektywę zabraniającą obrotu 10 produktami jednorazowymi wykonanymi z plastiku. Do tego grona zaliczają się m.in. plastikowe tacki, sztućce, kubki czy słomki. Z uwagi na postępujące zmiany klimatyczne i rosnące zagrożenie dla środowiska zaczęto opracowywać technologie umożliwiające ponowne przetworzenie lub bezpieczną utylizację tworzyw sztucznych.
Jedna nazwa, różne materiały – oznaczenia plastiku
Tworzywa sztuczne przyjęło się potocznie nazywać plastikiem. Pomimo wspólnego określenia, poszczególne rodzaje tworzyw znacząco się między sobą różnią. Z tego względu na opakowaniach plastikowych wprowadzono 7 różnych znaków, informujących z jakiego materiału zostały one wykonane. Poniżej znajdują się piktogramy wraz z wyjaśnieniem co oznaczają:
PET/PETE, czyli Poli(tereftalan etylenu) to jedno z najczęściej wykorzystywanych tworzyw sztucznych. Duża część butelek na napoje czy naczyń jednorazowych jest zrobiona właśnie z tego materiału. Obecnie ich recykling polega na zmieleniu do postaci granulatu, z którego ponownie można wytworzyć wymienione produkty. Czas rozkładu butelki PET szacuje się na przedział od 100 do nawet 1000 lat. Wciąż trwają poszukiwania organizmów, które będą w stanie dokonywać rozkładu biologicznego PET.
HDPE, czyli polietylen wysokiej gęstości, to polimer używany do produkcji butelek plastikowych, nakrętek czy folii do pakowania żywności. HDPE uważa się za jedno z najbezpieczniejszych dla człowieka tworzyw sztucznych. Przedmioty z niego wytworzone mogą być użytkowane przez dłuższy czas. Recykling HDPE, podobnie jak PET polega na jego przemiale na granulat, który jest odpowiednio przygotowywany do ponownego wykorzystania w procesach produkcyjnych.
V/PVC to poli(chlorek winylu). Z tego tworzywa wykonuje się m.in. stolarkę drzwiową i okienną, izolację przewodów, opakowania. PVC to tworzywo sztuczne wielokrotnego użytku. Jego recykling odbywa się w podobny sposób jak w przypadku PET i HDPE.
LDPE, czyli polietylen niskiej gęstości, najczęściej używany do produkcji folii ze względu na zachowywanie elastyczności nawet w niskich temperaturach (do – 60°C). Odpady LDPE przetwarza się w taki sam sposób jak PET, HDPE i PVC.
PP to skrót od polipropylenu. Ten polimer, razem z pochodnymi polietylenu, jest najczęściej wykorzystywanym tworzywem sztucznym. Używa się go w praktycznie każdej gałęzi przemysłu. Uważany jest za jeden z najmniej szkodliwych dla zdrowia człowieka materiałów. PP łatwo poddaje się recyklingowi dzięki byciu termoplastem. Wykorzystując proces topnienia w bardzo wysokiej temperaturze, możliwe jest łatwe uformowanie polipropylenu w nowy produkt, jak np. opakowanie. Jego recykling możliwy jest także poprzez zmielenie na drobny granulat wykorzystywany do wytwarzania nowych wyrobów.
PS czyli polistyren, często występuje w formie spienionej znanej nam jako styropian – jeden z najpopularniejszych materiałów używanych jako izolacja. Z właściwie przetworzonego polistyrenu wytwarza się także sztućce i naczynia jednorazowe. Nadaje się do recyklingu.
Other – tym znakiem charakteryzuje się inne tworzywa sztuczne niż wymienione powyżej. W grupie tej znajdują się zarówno tworzywa w pełni bezpieczne dla człowieka jak i takie, które w pewnych warunkach (np. podwyższonej temperatury) mogą wydzielać toksyczne związki. W związku z tym, że nieznany jest rodzaj tworzywa użytego do produkcji towaru oznaczonego tym symbolem, utrudniony jest także jego recykling.
Jedno z największych wyzwań współczesności
Ze względu na ogromną skalę produkcji i szerokie spektrum zastosowań, całkowite wyeliminowanie plastiku jest obecnie wykluczone. Można jednak ograniczyć jego ilość, zastępując bardziej szkodliwe materiały, tworzywami bezpieczniejszymi i łatwiej biodegradowalnymi. Bardzo ważny aspekt w ograniczeniu ilości metriałów z tworzyw sztucznych wprowadzanych do środowiska stanowi recykling. Nie bez znaczenia jest także odpowiednie oznakowanie wyrobów wykonanych z tworzyw sztucznych. Pomaga konsumentom dokonywać świadomych wyborów w zakresie poziomu szkodliwości opakowań i innych produktów dla środowiska i zdrowia człowieka. . Odpowiednie oznakowanie ułatwia również segregowanie, przechowywanie i recykling sztucznych odpadów w specjalnie przeznaczonych do tego miejscach. Właściwie posegregowane odpady plastikowe są także doskonałym materiałem do wykorzystania w procesie upcyklingu, o którym więcej dowiecie się z artykułu „Upcykling – wyższa forma recyklingu”, dostępnym na naszym blogu. Coraz częściej opracowuje się także tworzywa sztuczne, które z założenia mają ulegać szybkiej biodegradacji (często poniżej roku). W trosce o środowisko Grupa PCC wprowadziła do oferty produkty takie jak ROSULfan A MB, ROKAmid KAD MB czy EXOstat 187, które mogą zostać wykorzystane w procesach produkcyjnych tworzyw sztucznych w celu nadania im pożądanych właściwości, a dodatkowo wyróżniają je ekologiczne cechy. Więcej produktów przeznaczonych dla branży tworzyw sztucznych znaleźć można na Portalu Produktowym Grupy PCC.
Źródła:
https://opakowania.com.pl/news/symbole-na-plastikowych-opakowaniach-znaczenie-64327.html
https://organicmarket.pl/tonac-w-smieciach-plastik-w-morzach-i-oceanach/
https://milvo.pl/zagrozenia-dla-srodowiska/ile-trwa-biodegradacja-roznych-materialow/
http://www.annajaklewicz.pl/plastik-w-liczbach/
https://www.plasticseurope.org/pl/about-plastics/what-are-plastics/history